We wrześniu, październiku, listopadzie i grudniu w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu w ramach cyklu „Bliskie Spotkania z…” prezentujemy wystawę „Nubia Około 966 roku”. Wystawa jest okazją do przyjrzenia się terytorium północno- wschodniej Afryki w momencie gdy nasze Państwo wstępowało w krąg zachodnio-europejskiej kultury chrześcijańskiej. Uchwycenie różnic i podobieństw zdecydowanie poszerzy wiedzę odbiorców na temat tego okresu.
W X wieku Nubia jest u szczytu swej potęgi. Korzystając z osłabienia Arabów za dynastii Ichszydów ok. 956 r. atakuje Asuan, a potem zajmuje południowy Egipt aż po Achmim. Zapewne przyczynia się tym samym do przejęcia Egiptu przez Fatymidów, z którymi Nubia później przez wiele lat utrzymuje niemal przyjazne stosunki i ożywiony handel. Królestwa nubijskie Nobadia, Makuria i Alodia, zanim zostały zjednoczone, kolejno przyjmowały wiarę chrześcijańską w VI wieku dzięki misjom chrystianizacyjnym z Bizancjum. Pod koniec VII wieku za króla Merkuriosa możemy już mówić o potężnym i niezależnym Królestwie Nubii ze stolicą w makuryckiej Starej Dongoli, i ważnymi miastami Phrim (dzisiejsze Qasr Ibrim), Pachoras (Faras) czy Zae (Sai) będącymi także siedzibami biskupstw. Monofizycki Kościół nubijski podporządkowany był koptyjskiemu Patriarchatowi w Aleksandrii. Dwór królewski natomiast i urzędy były zorganizowane na bizantyjską modłę; greki używano jako języka dokumentów oficjalnych. Gospodarka w dużej mierze oparta była na hodowli i rolnictwie na obszarach Doliny Nilu pomiędzy III i IV kataraktą, gdzie były większe możliwości nawadniania, a także tradycyjnie, na pośrednictwie w handlu pomiędzy „Czarną Afryką” a Śródziemnomorzem.
Niezależność polityczną gwarantował zawarty w 652 r. traktat z Arabami. Rozwija się rzemiosło, szczególnie tkactwo i wyrób mat, a wyspecjalizowane wytwórnie ceramiczne produkują doskonałej jakości naczynia. Rozwój gospodarczy powoduje podjęcie prac budowlanych na szeroką skalę, przebudowuje się według nowych wzorów wiele kościołów. Prace te w większości objęte są mecenatem dworskim. Zaczyna się używać w piśmie rodzimego języka staronubijskiego, na który tłumaczy się z greki literaturę religijną. Następuje rozwój sztuki, w tym przede wszystkim malarstwa ściennego, które służy teraz do przyozdabiania każdego reprezentacyjnego wnętrza, nie tylko kościelnego. W X wieku nubijscy malarze wypracowali charakterystyczny styl. Wyróżniał go zarówno schematyzm rysunku jak i bogactwo elementów dekoracyjnych na szatach wyobrażanych osób. Obok typowych w ikonografii chrześcijańskiej tematów malowideł znajdujemy tutaj także przedstawienia miejscowych dostojników dworu i Kościoła pod opieka świętych postaci, jak np. współczesnego naszemu Mieszkowi I – króla Georgiosa II, czy Marthy, pełniącej ważną funkcję dworską Królowej Matki. Sporo informacji o Nubii tego czasu zachowało się w relacji Abdallaha al-Asuaniego, w r. 969 posła kalifa do króla Georgiosa oraz pismach tworzącego później, Abu-l-Makarima, u którego m. in. znajdujemy opis stołecznej Dongoli (Tungul) jako miasta z szerokimi ulicami i pięknymi budowlami z kopułami z czerwonej cegły, które przypominały mu Bagdad. Najwięcej jednak informacji o tym kraju zawdzięczamy polskim wykopaliskom archeologicznym w Sudanie, rozpoczętym w r.1961 przez profesora Kazimierza Michałowskiego w Faras, i kontynuowanym przez jego uczniów w Starej Dongoli, w Banganarti i na innych stanowiskach przez ponad 50 lat.
Wystawa będzie trwała od września do grudnia 2016 r, kuratorem wystawy jest dr Dobiesława Bagińska.
W tym miejscu chcielibyśmy wyrazić szczególne podziękowania, dla dr Małgorzaty Martens-Czarneckiej, która wsparła merytorycznie część wystawy poświęconą nubijskim malowidłom. Za nieodzowną pomoc dziękujemy także dr Stefanowi Jakobielskiemu, który udzielił nam wielu istotnych wskazówek dotyczących historii i archeologii nubijskiej w omawianym okresie.
