szlak bursztynowy, wędrówki ludów 200 p.n.e – 500 n.e.
Społeczeństwa Wielkopolski i dużej części Europy od II w. p.n.e. do V w.n.e. znajdowały się w kręgu wpływów wielkich cywilizacji starożytnych – początkowo celtyckiej, a później rzymskiej. Oddziaływania celtyckie i rzymskie w znacznym stopniu upodobniły do siebie te ludy. Do gruntownych przeobrażeń doszło dzięki Celtom, słynącym z bogatej kultury duchowej, doskonałym hutnikom i kowalom, propagatorom nowych technik produkcyjnych, częściowo przejętych ze świata śródziemnomorskiego. Opanowali oni do III stulecia p.n.e. ponad połowę Europy, docierając także do południowej Polski. Od początku naszej ery, kiedy Imperium Rzymskie ustaliło swoje granice na Renie i Dunaju, dla rozwoju ludów żyjących poza jego obrębem i nazywanych barbarzyńcami, ważne stały się kontakty handlowe, polityczne i militarne z Rzymianami.
Na obszarze zamieszkałym przez te ludy, określanym mianem Barbaricum, postępowało wówczas rozwarstwienie społeczeństw rodowych: uformowała się arystokracja plemienna, dużego znaczenia nabrali wojownicy, a władza, poprzednio obieralna, przekształcała się w dziedziczną. Rzymianie często wchodzili w układy z miejscowymi władcami, ci natomiast naśladowali niektóre zwyczaje rzymskie. Świadczą o tym kosztowne zastawy brązowych i srebrnych naczyń do picia wina czy kamyki do gry, pochodzące z grobów zwanych książęcymi. Ważną rolę w szerzeniu się celtyckich i rzymskich zdobyczy cywilizacyjnych spełniały szlaki handlowe. Należał do nich szlak bursztynowy. Pojęcie szlaku bursztynowego obejmuje wszystkie powiązania północy z południem Europy między wybrzeżami Bałtyku i Adriatyku. Natomiast tzw. główny szlak bursztynowy miał swój początek w mieście Aquileia nad Adriatykiem i przebiegał doskonałymi drogami rzymskimi do miast na granicy Cesarstwa, takich jak Carnuntum, Vindobona (dzisiejszy Wiedeń) czy Brigetio, a dalej kierował się poprzez terytoria środkowoeuropejskiego Barbaricum w kierunku ujścia Wisły. Według przekazów rzymskich, znaczną część mieszkańców Europy barbarzyńskiej stanowiły ludy germańskie, które kolejno przemieszczały się z północy w kierunku atrakcyjnych ziem południa i zachodu Europy. Najpierw wraz z Rzymianami doprowadziły do upadku Celtów, później napierały na granice Imperium Rzymskiego – zwłaszcza od 375 r., po wtargnięciu Hunów do Europy, by w końcu utworzyć własne królestwa na gruzach Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego, które ostatecznie upadło w 476 r. Niepokoje polityczne związane z wędrówkami ludów nie ominęły również ziem polskich. Opuściły lub przemierzyły je różne ludy germańskie, podejmujące wędrówki w poszukiwaniu swych nowych siedzib. Byli wśród nich Goci, Gepidzi, Wandalowie i Burgundowie. Imponujące były szlaki ich przemarszu. Wandalowie dotarli aż do północnej Afryki, gdzie panowali przez prawie wiek. Dokonywali stąd łupieżczych wypadów na Morzu Śródziemnym, m.in. w 455 r. splądrowali Rzym. Na mapie zaznaczono miejsca najważniejszych bitew (Hadrianopolis, 378 r. – klęska zadana Rzymianom przez Wizygotów; Pola Katalaunijskie, 451 r. – zwycięstwo Rzymian nad Hunami; bitwa nad rzeczką Nedao, 454 lub 455 r. – ostateczne rozgromienie Hunów przez Gepidów i ich sprzymierzeńców, które doprowadziło do wycofania się Hunów na wschód).
