HISTORIA

Starożytność 

„Ten, który wypełnia Heliopolis obeliskami, aby ich promienie oświetlały świątynię Ra”
„Tworzący pomniki tak liczne jak gwiazdy na niebie. Jego dzieła sięgają niebios.
Gdy Ra wschodzi, raduje się z powodu [obelisków] w swej świątyni milionów lat” 
     (Inskrypcje Seti I i Ramzesa II na obelisku na Piazza del Popolo w Rzymie)

Najstarszy znany obelisk, a właściwie obeliskoid, był gigantycznych rozmiarów budowlą, stanowiącą centralny obiekt w świątyni solarnej króla Niuserra (V dynastia, ok. 2400 p.n.e.) w Abusir. Był to przysadzisty obelisk stojący na wysokiej, trapezoidalnej bazie (fot. 8).Strukturę tę wzniesiono z bloków wapiennych i oblicowano granitem. Całość sięgała wysokości 57 m. Pierwsze „klasyczne” monolitowe obeliski ustawili w świątyni Ra w Heliopolis władcy VI dynastii (odkryto tam kwarcytowy obelisk króla Teti), a po nich liczni inni królowie z późniejszych epok. Do dzisiaj na miejscu dawnego Heliopolis (obecnie el-Matarija, dzielnica Kairu) wznosi się granitowy obelisk Sezostrisa (Senusereta) I (XII dynastia, ok.1950 p.n.e.). W okresie Średniego i Nowego Państwa powszechne stało się ustawianie obelisków przed wejściami do świątyń. Poświęcano je bogom państwowym, zwłaszcza związanym z kultem słonecznym jak Ra-Horachti czy Amon-Ra, często z okazji ważnych wydarzeń, np. jubileuszu królewskiego czy zwycięstwa nad wrogami. Obeliski z czasów Nowego Państwa osiągały niekiedy olbrzymie rozmiary. 

Obelisk Tutmozisa (Totmesa) III, stojący obecnie na Lateranie w Rzymie, ma wysokość ponad 32 m. i waży ok. 455 ton. Największy ze znanych, tak zwany Niedokończony Obelisk, wciąż spoczywający w kamieniołomie granitu w Asuanie, ma długość 41,75 m., a jego waga jest szacowana na 1168 ton (fot. 9).Pochodzi on prawdopodobnie z czasów XVIII dynastii. Porzucono go, gdyż kamień zaczął pękać, uniemożliwiając wydobycie obelisku, nawet po zmniejszeniu planowanych wymiarów. Spośród wielu obelisków wznoszących się niegdyś w Egipcie zachowały się zaledwie niektóre. 

Obecnie stoją monolity Ramzesa II w Luksorze (fot. 10), (fot. 11), Tutmozisa I i Hatszepsut w Karnaku, Sezostrisa I w Heliopolis, a także obeliski Ramzesa II z Tanis, ustawione współcześnie w Kairze. Wiele faraońskich obelisków wywieziono z Egiptu, a rozpoczęło się to jeszcze w czasach starożytnych. 

Stąd Rzym może się dziś pochwalić największą liczbą stojących obelisków: wznosi się ich tam aż trzynaście. Również w czasach starożytnych przetransportowano jeden z obelisków do Konstantynopola (ob. Istambuł), gdzie ustawiono go na hipodromie.Oktawian August w 10 r. p.n.e. sprowadził do Rzymu dwa obeliski, które ustawiono w Circus Maximus i na Polach Marsowych. 

Rzymscy cesarze nie tylko przywłaszczali sobie obeliski dawnych władców Egiptu, lecz także kazali wykonywać nowe, by ustawiać je ku swej chwale w budowlach publicznych.