Każdy z nas coś zbiera lub zbierał. Mogą to być znaczki pocztowe, porcelanowe słonie, książki lub dzieła sztuki. Z bieractwo towarzyszy nam przez całe życie, od beztroskich czasów dzieciństwa po dorosłe, poważne życie. Nasze prywatne kolekcje mają różną wartość, która niekoniecznie jest równa wartości materialnej przedmiotów wchodzących w ich skład. Wspomnienia, emocje, historia mogą kryć się nawet pod kawałkiem papieru. Tylko my sami wiemy ile dany przedmiot dla nas znaczy. My zbieracze sami decydujemy o każdym elemencie naszej kolekcji – o nazwie, o stopniu ważności, o sposobie przechowywania czy nawet o sposobie opisywania. To my w pełni kształtujemy nasze kolekcje i w rzeczywistości nasze kolekcje nie istnieją bez nas. Może dla innych to tylko kawałki papieru, śmieci, niepotrzebne rzeczy, ale nie dla nas… Nasze prywatne kolekcje są w pewnym sensie świadectwem naszego istnienia. One pokazują, jakimi ludźmi jesteśmy. Pokazują nasze drugie „ja” – to, które nie zawsze znane jest innym.
Obok kolekcji prywatnych istnieją imponujące kolekcje muzealne. Jednak musimy pamiętać, że powstały one w większości przypadków z kolekcji prywatnych. To one opuszczając ciche szafy, ciemne szuflady i zakamarki domostw właścicieli stały się kolekcjami publicznymi, dostępnymi powszechnie w instytucjach muzealnych. Forma kolekcji muzealnych w przeciwieństwie do kolekcji prywatnych jest regulowana przez kilka ważnych aktów prawnych – ustaw i rozporządzeń określających cele, organizację i sposoby działalności muzeów, sposoby tworzenia kolekcji, inwentaryzacji i przechowywania muzealiów. Kolekcje muzealne są silnie sformalizowane i stanowią własność państwa.
Kolekcje prywatne leżą u podstaw istnienia Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, które powstało w 1857 r. W zbiorach powstałego wówczas Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk znalazły się zabytki przekazane przez ówczesnych „zbieraczy – kolekcjonerów”, zwykle zamożnych posiadaczy ziemskich. Nie możemy zapominać o ówczesnym kontekście historycznym. Polska jako niepodległe państwo praktycznie nie istniała, a Wielkopolska znajdowała się pod zaborem pruskim. Zabytki archeologiczne znajdowane przez ówczesnych mieszkańców naszego regionu były traktowane jako „pamiątki narodowe” – ślady po „niepodległych przodkach”.
Dary stanowią istotną część kolekcji Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Wśród nich są przedmioty cenne, o unikatowej wartości. Przykładem mogą być słynne Wołki z Bytynia przekazane do Muzeum w 1874 roku.
Obecnie w naszych zbiorach znajduje się imponująca liczba zabytków. Wystarczy wspomnieć, że samych numerów inwentarzowych jest 46 735 (dane z 2004 roku),a przecież pod każdym numerem inwentarza może się kryć nawet kilkaset pozycji katalogowych. Część zbiorów Muzeum stanowią także depozyty, przekazane instytucji, ale nie będące jej własnością. Spośród współczesnych depozytów na szczególną wagę zasługują dwa. Pierwszy z nich to depozyt 124 unikatowych zabytków egipskich przekazany w 1998 roku przez Muzeum Egipskie w Berlinie, które obecnie tworzą wystawę stałą ŚMIERĆ I ŻYCIE W STAROŻYTNYM EGIPCIE. W skład drugiego z depozytów wchodzi 50 wysokiej klasy zabytków sudańskich przekazanych przez Muzeum Narodowe w Chartumie. Wzbogaciły one wystawę stałą ARCHEOLOGIA SUDANU. Dzięki obu depozytom Muzeum Archeologiczne w Poznaniu jest jedną z niewielu instytucji na świecie o tak bogatej kolekcji z krajów afrykańskich, w szczególności zabytków sudańskich.
Duża część zabytków znajdujących się w posiadaniu Muzeum Archeologicznego w Poznaniu pochodzi z wykopalisk. Prace wykopaliskowe członków Komisji Archeologicznej PTPN były prowadzone już w 1857 roku, rok po powstaniu Muzeum. Badania wykopaliskowe prowadzone były wówczas przede wszystkim na zaproszenie właścicieli ziemskich, którzy prosili Towarzystwo o przysłanie delegata dla „urzędowego zbadania znaleziska”. Delegat miał zapewniony nocleg, wyżywienie i robotników, a niekiedy częściowo transport. Wykopane w ten sposób zabytki stanowiły własność właściciela gruntu, czasami odkrywcy i mogły zostać przekazane do Muzeum jako dar. Obecnie Muzeum Archeologiczne w Poznaniu koncentruje swoje badania na dwóch obszarach – W Wielkopolsce i Afryce.
Muzeum Archeologicznym w Poznaniu ma już 150 lat. Pracują tutaj archeolodzy, historycy, plastycy, konserwatorzy i bibliotekarze. Część z nich to właściciele prywatnych, „domowych” kolekcji, które rzadko związane są z archeologią. Jednak tu w Muzeum „prywatni kolekcjonerzy” zamieniają się w „kolekcjonerów profesjonalnych”, którzy pracują przy katalogowaniu i opracowywaniu kolekcji muzealnej. Efekty ich pracy można oglądać podczas wystaw muzealnych.
Czymże byłyby zabytki na półkach magazynów, gdyby nigdy nie mogły być wystawione na podziw zwiedzających…
To właśnie dzięki wystawom i działalności edukacyjnej Muzeum jest rozpoznawane na zewnątrz. Wystawy muzealne to efekt pracy archeologów, konserwatorów i plastyków Muzeum przeznaczony dla szerszej publiczności.
Od 150 lat Muzeum organizuje wystawy, imprezy edukacyjne, wykłady naukowe i popularno-naukowe oraz konferencję.
