marzec-kwiecień 2013

kuratorki wystawy: mgr Barbara Kirschke, mgr Urszula Narożna-Szamałek

Jednym z najcenniejszych zabytków ludności kultury pomorskiej są brązowe napierśniki. Te piękne, oryginalne ozdoby, zapewne o szczególnym znaczeniu występowały  najliczniej na Pomorzu Wschodnim i w Wielkopolsce.

Do najlepiej zachowanych, prezentowanych na wystawie w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu należą napierśniki z Mrowina z powiatu poznańskiego i z Podróżnej – powiatu złotowskiego.

Napierśniki składają się z bogato zdobionych pierścieni oraz spinającej je klamry. Dodatkowymi elementami są zawieszone na ostatniej obręczy wisiorki – dzwoneczki. Ornament geometryczny w postaci linii zygzakowatych, grup skośnych, poprzecznych, naprzemianległych kresek, trójkątów, rombów, jodełek i linii półkolistych jest rozmieszczony symetrycznie – od środka po zwężające się końce. Spinająca obręcze klamra ma kształt prostokąta, niekiedy lekko zwężonego pośrodku. Jest zdobiona licznymi otworami w kształcie trójkątów, kół, wycinków koła  tworzących bogaty ażurowy ornament. Po bokach posiada otwory w ilości odpowiadającej ilościom pierścieni, najczęściej od 10 do 17.

Napierśniki są często przedstawiane na naczyniach sepulkralnych, zwłaszcza na popielnicach twarzowych. Niekiedy jest to schematyczny rysunek w postaci dookolnych rytów lub w postaci dookolnych linii z licznymi zwisającymi zawieszkami zdobionymi kreskami i spiętymi klamrą. Rysowano je również w postaci pasm zdobionych motywami geometrycznymi, spiętych z tyłu klamrą  – np. na popielnicach z Jabłkowa, powiat wągrowiecki, czy Rzadkowa, powiat pilski. Rzadziej, są przedstawiane w postaci dookolnych plastycznych listew spiętych klamrą, jak np. na naczyniu z Ciążenia, powiat słupecki.

Napierśniki stanowią, obok bransolet, najbardziej charakterystyczną i okazałą ozdobę stroju ludności kultury pomorskiej użytkowaną w okresie od IV do II w. p.n.e.

wg M. Kamińska, Napierśniki kultury pomorskiej i ich wyobrażenia na popielnicach twarzowych, Wiadomości Archeologiczne, t. LII, 1991 – 1992, s. 17 – 44.

Wykorzystano fotografie: P. Krakowski, B. Walkiewicz, K. Liberski; ryciny J. Kędelska