nazwa projektu: W przestrzeni palimpsestu. Sztuka naskalna w archeologicznych krajobrazach Oazy Dachla

kierujący: mgr Paweł Polkowski

czas trwania: 2012 – 2015 r.

finansowanie: Narodowe Centrum Nauki (NCN), grant dla osób rozpoczynających karierę naukową i nieposiadających stopnia naukowego doktora

cele: Oaza Dachla, leżąca na Pustyni Libijskiej w Egipcie, jest miejscem niemal nieprzerwanie zasiedlonym od setek tysięcy lat. Pośród licznych pozostałości archeologicznych, w tym osad neolitycznych, dynastycznych świątyń, miast i kościołów okresu rzymskiego oraz gęstej zabudowy średniowiecznej, słynie z jeszcze jednego rodzaju zabytków: sztuki naskalnej. Projekt „W przestrzeni palimpsestu”, w przeciwieństwie do poprzedzających go studiów (Hansa Winklera w latach 30. oraz Lecha Krzyżaniaka w latach 1985-2004) zakłada przeprowadzenie badań w oparciu o odmienne założenia metodologiczno-teoretyczne. Akcent badawczy przesunięty zostanie z petroglifów na miejsca, w których te się znajdują, a kategorią analityczną staną się krajobrazy kulturowe, których elementami owe miejsca były. Autor projektu spróbuje odpowiedzieć na szereg pytań: co mogło decydować o wyborze miejsca do tworzenia sztuki naskalnej? Jakie znaczenie symboliczne i/lub utylitarne posiadały miejsca i sztuka naskalna? Czy znaczenia te były zmienne i w jaki sposób manifestują się te zmiany? Badania te prowadzone będą w różnych skalach: od skali pojedynczego panelu skalnego i relacji pomiędzy znajdującymi się rytami, przez skalę wzgórza i grup wzniesień oraz łączących je ścieżek, aż po skalę makro, a zatem skalę całej Oazy.

metody: W czasie trwania projektu zaplanowane zostały trzy ekspedycje do Oazy Dachla, każda z nich potrwa około miesiąca. Prace terenowe zakładają badania zarówno na obszarach rozpoznanych już podczas poprzednich badań, jak i prowadzenie rekonensansów w rejonach jeszcze nieznanych. Autor projektu dokumentować będzie sztukę naskalną, a także inne elementy krajobrazów archeologicznych za pomocą fotografii cyfrowej i pomiarów GPS. Wybrane petroglify zostaną również przerysowane na folie. Ważnym elementem studiów będzie sam fakt przebywania w krajobrazie, możliwość doświadczania go i prowadzenia obserwacji. Bowiem nie tylko sztuka naskalna, ale również ślady aktywności ludzkiej oraz ścieżki łączące piaskowcowe wzgórza brane będą pod uwagę przy interpretacji tytułowego palimpsestu.

wynik: Autor projektu spróbuje przedstawić sztukę naskalną Oazy Dachla jako palimpsest znaczeniowy, nie skupi się na petroglifach powstałych w określonej epoce, lecz postara się poddać analizom relacje pomiędzy rytami pochodzącymi ze wszelkich możliwych okresów w dziejach Oazy. Rezulaty badań zostaną opublikowane w postaci książki, a wybrane fotografie zaprezentowane zostaną na specjalnie zorganizowanej wystawie fotograficznej.