Nazwa projektu: „Dąb wczesnośredniowieczny – zapis poznania”

Osoby prowadzące: mgr Agnieszka Stempin i mgr Mateusz Sikora z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu we współpracy z:dr. hab. inż. Wiesławem Olkiem, dr. inż. Jerzym Majką i prof. dr hab. inż. Bartłomiejem Mazelą z Wydziału Technologii Drewna, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu oraz dr. hab. Janem T. Bonarskim, prof. PANu z Instytutu Metalurgii i Inżynierii Materiałowej Polskiej Akademia Nauk w Krakowie

Czas trwania: 01.01.2014 – 31.12.2014

Finansowanie:  dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, priorytet: Dziedzictwo kulturowe – Ochrona zabytków archeologicznych oraz ze środków własnych Muzeum Archeologicznego w Poznaniu

Cel: rozpoznanie, analiza i zapobieganie nieergatywnym procesom rozpadu zakonserwowanego drewna archeologicznego na przykładzie fragmentu umocnień grodu poznańskiego prezentowanych w rezerwacie Genius loci.

Linia najmłodszej fortyfikacji grodu poznańskiego (lata 70-80 X w,) znajduje się obecnie pod ulicą Dziekańską oraz pod ul. ks. I. Posadzego, przy której rozpoczęto w 2009 roku badania archeologiczne związane z budową rezerwatu archeologicznego Genius loci. Prace konserwatorów oraz archeologów miały być prowadzone tak, by zabezpieczyć relikty nawarstwień oraz drewniane konstrukcje wałowe a następnie odtworzyć je w wybudowanej sali ekspozycyjnej o wymiarach wcześniejszego wykopu archeologicznego: 16 x 7 m. Zachowane konstrukcje drewniane w całoroczne udostępnionej zwiedzającym wystawie, narażone są na zmiany wilgotności oraz temperatury powietrza w obiekcie co wpływa negatywnie na organiczne (drewniane) elementy ekspozycji. Zmiany te niwelują zamontowane  instalacje nawilżające oraz klimatyzacja, jednak przy równoczesnej desorpcji przez drewno roztworu konserwującego – PEG, sorpcji oraz desorpcji wilgoci zmiany w strukturze drewna ciągle występowały.

Metody: By obserwować te negatywne zmiany oraz je spowolnić Muzeum Archeologiczne w Poznaniu rozpoczęło współpracę z Instytutem Metalurgii i Inżynierii Materiałowej Polskiej Akademii Nauk w Krakowie oraz Wydziałem Technologii Drewna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Celem współpracy było zapewnienie bezpieczeństwa wilgotnościowego eksponowanego drewna. Poprzez dostosowanie wilgotności względnej powietrza do właściwości higroskopijnych drewna i ograniczenia zakresu zmian wilgotności względnej w czasie ekspozycji zabytków drewnianych.

Projekt trwał przez cały 2014 rok i rozpoczął się od zainstalowania systemu pomiarowego, który składał się ze stacji bazowej i zestawu 13 czujników monitorujących i rejestrujących parametry powietrza. Pozyskane w przeciągu roku wyniki pomiarów stały się punktem wyjścia dla badań laboratoryjnych drewna archeologicznego. Badania laboratoryjne natomiast pozwoliły ustalić zakres bezpieczeństwa wilgotnościowego dla ekspozycji i ustalić szereg postulatów konserwatorskich.

Wyniki: Projekt zakończony został konferencją naukową, na której zaprezentowano wyniki badań. Wyniki zostały również opublikowane w wydanej książce: „DĄB WCZESNOŚREDNIOWIECZNY – zapis poznania Badania nad zabezpieczeniem i ochroną konstrukcji wałów grodowych eksponowanych w Rezerwacie Archeologicznym Genius loci na Ostrowie Tumskim w Poznaniu”, pod redakcją A. Stempin, W. Olek, Poznań 2014