Grody i Miasta

Życie mieszkańców każdego kraju i każdego regionu koncentruje się wokół głównych ośrodków, pełniących funkcje polityczne, gospodarcze, kulturalne i religijne. Nie inaczej było w średniowieczu.

W pierwszych stuleciach tego okresu taką rolę pełniły wśród Słowian grody. Ich wspaniałością, często też potężnymi fortyfikacjami, zachwycali się miejscowi i przyjezdni; dla jednych były przedmiotem dumy, u drugich zaś wzbudzały respekt i zainteresowanie. Na grodach wspierała się siła organizacji plemiennych, wokół nich powstawały państwa, w tym również piastowska Polska. Były one oparciem dla władzy książęcej, broniły granic kraju. Stanowiły miejsca rozwoju handlu i rzemiosła, wyznaczały standardy ówczesnego życia, w nich wreszcie zakładano pierwsze kościoły, które upowszechniały nową wiarę.

Z czasem grody zastąpiły miasta. Znane już w starożytności, na ziemiach polskich zaczęły pojawiać się w XIII wieku. Dzięki uzyskiwanym przywilejom, wyzwalały się spod rygorów prawa książęcego, budując podstawy własnej samorządności, stanowiącej inspirację dla wielu współczesnych rozwiązań. Również i one były miejscami rozwoju życia gospodarczego, kulturalnego, religijnego oraz politycznego.

Zasługą polskich grodów i miast było stworzenie zrębów krajobrazu osadniczego, jaki znamy w dzisiejszych czasach. Niektóre z współczesnych wielkich ośrodków (np. Poznań, Kraków czy Wrocław) dorównują znaczeniem wczesnośredniowiecznym grodom, z których wywodzą Swój rodowód. Inne (m.in. Warszawa, a na naszym terenie — Pyzdry i Słupca) kontynuują tradycje miast, lokowanych dopiero w późniejszym średniowieczu. Niestety, kariera wielu z nich (w tym Lądu i Giecza) zakończyła się już w tamtej epoce, nikt jednak nie odmawia im zasług oddanych w pierwszym, niezwykle ważnym okresie naszej historii.

Grody i miasta będą tematem XIII edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Kultury Słowiańskiej i Cysterskiej w Lądzie. Opowiemy Wam teraz o dawnych ośrodkach życia społecznego, o ich niezwykłych karierach i upadkach, o roli jaką odegrały w naszych dziejach. Przywołamy ich miniony obraz, wspaniałość fortyfikacji i monumentalnych budowli, pejzaż kramów, warsztatów, domów i ulic, gwar kupców, rzemieślników oraz ciekawskiej gawiedzi, bicie kościelnych dzwonów i śpiew pobożnych mnichów, popisy kuglarzy i ludowych grajków, dymy palenisk i szczęk broni, słowem kolory, dźwięki, zapachy i smaki średniowiecza. Zapraszamy na wykłady, wystawy, prezentacje i warsztaty dla dzieci, na dyskusje o grodach i miastach, które będziemy toczyć wśród słowiańskich namiotów i w klasztornych krużgankach. Tradycyjnie nie zabraknie pokazów, inscenizacji i koncertów. Przyjedźcie do Lądu! Tam bowiem będzie centrum naszego życia i miejsce opowieści o epoce, w której powstały zręby współczesnej Polski i Europy.

Michał Brzostowicz