Dr Iwona Sobkowiak-Tabaka, dr Jacek Kabaciński 
Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Poznań

Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN nad osadnictwem neolitycznym na Kujawach

Prowadzone od 2000 roku przez Instytut Archeologii i Etnologii PAN Odział w Poznaniu archeologiczne badania ratownicze w związku z budową autostrady A1 na kilku stanowiskach zlokalizowanych w pobliżu Włocławka, przyniosły niezwykle cenne odkrycia związane z osadnictwem neolitycznym na Kujawach. Szerokopłaszczyznowy charakter wspomnianych prac poszerzył w istotny sposób perspektywę badawczą oraz umożliwił przeprowadzenie wielu interdyscyplinarnych projektów badawczych – najciekawsze z nich dotyczą m.in. badań DNA najstarszych rolników czy badań nad migracjami społeczności kultury ceramiki sznurowej. W referacie zostaną przedstawione wyniki dotychczas przeprowadzonych prac.

Mgr Aleksandra Sujecka 
Fundacja Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Zespół Projektu Badawczego „Autostrady”, Instytutu Prahistorii UAM, Poznań

Janowice, stan. 2, gm . Lubanie, woj. kujawsko – pomorskie.Sprawozdanie z badań osady wielokulturowej na trasie A1

Stanowisko leży w obrębie mezoregionu Wysoczyzny Kujawskiej. Prace wykopaliskowe wykonywała ekspedycja archeologiczna Zespołu Projektu Badawczego „Autostrady” IP UAM, pod kierownictwem mgr Aleksandry Sujeckiej, na zlecenie i z funduszy GDDKiA. W wyniku dwóch sezonów badawczych (2008 i 2009 r. – łącznie 8 miesięcy prac) zbadano powierzchnię 476, 6 ara, na której wyróżniono pozostałości 12 jednostek kulturowo – chronologicznych, osad: KCWR, KPCW, KPL, KAK, WB, KŁ, Kpom, KP, OWL, WŚ, PSR, NW (1683 obiekty nieruchome). Na zbiór zabytków ruchomych składa się: 23 774 fragmenty ceramiki, 6143 fragmenty kości, 26 141 fragmentów polepy , 344 fragmenty krzemieni oraz liczne przedmioty: w tym narzędzia i ozdoby, wykonane z metalu, kości, kamienia i bursztynu.

Najwięcej zabytków wiąże się z kulturą przeworską. Na najbardziej eksponowanym fragmencie stanowiska wystąpiły elementy zabudowy o funkcjach mieszkalnych (18 domów), ok. 200 jam gospodarczych, 2 studnie, pracownia obróbki bursztynu, 4 piece (w tym piec garncarski), ok. 20 palenisk, 7 glinianek oraz szereg dołków posłupowych stanowiących elementy naziemnych konstrukcji słupowych. Do najciekawszych znalezisk należy zbiór blisko 65 tysięcy zabytków bursztynowych: paciorków, półfabrykatów oraz ścinek surowca.

Mgr Ryszard Pietrzak 
Fundacja ” Patrimonium”, Poznań

Badania archeologiczne prowadzone przez Fundację Patrimonium na trasie autostrady A1 w latach 2008 -2009 – wstępne wyniki

Fundacja Patrimonium w Poznaniu w sezonach 2008 – 2009 przeprowadziła ratownicze badania wykopaliskowe na trasie projektowanej autostrady A1 na terenie województwa kujawsko – pomorskiego (na odcinku b. woj. włocławskiego). Zleceniodawcą prac była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oddział w Bydgoszczy. 
Zasadniczym celem prezentacji jest przedstawienie wyników badań wykopaliskowych przeprowadzono na następujących stanowiskach: 
Nakonowo Stare, gm. Choceń, stan. 1 (kier. badań mgr E. Schellner) – osada wielokulturowa (osadnictwo KCWR, KPCW, KŁ, WŚ, NOW) 
Nakonowo Stare , gm. Choceń, stan. 2 (kier. badań mgr P. Osypiński) – osada wielokulturowa (KCWR, KPCW, KPL, KPom, MOPR, WŚ, PŚ, NOW), cmentarzysko KPom 
Czerniewiczki , gm. Kowal, stan. 4 (kier. badań mgr A. Wiktor i mgr M. Sip) – osada wielokulturowa (KAK, KPL, KŁ, WŚ, PŚ, NOW) 
Czerniewiczki , gm. Kowal, stan. 5 (kier. badań mgr T. Skorupka, M. Krzepkowski) – osada wielokulturowa (KCWR, KPrzew, WŚ, PŚ, NOW XVII-XVIII) 
Grabkowo , gm. Kowal, stan. 11 (kier. badań mgr A. Golański) – osada wielokulturowa (KŁ, NOW) 
Grabkowo , gm. Kowal, stan. 12 (kier. badań mgr K. Schellner) – stanowisko w obrębie pasa drogowego zweryfikowano negatywnie 
Dąbrówka , gm. Kowal, stan. 7 (kier. badań mgr M. Kranc i mgr P. Osypiński) – osada PŚ / NOW 
Dąbrówka , gm. Kowal, stan. 8 (kier. badań mgr A. Wiktor i mgr M. Sip) – osada PŚ / Now 
Dąbrówka , gm. Kowal, stan. 9 (kier. badań mgr A. Wiktor) – osada wielokulturowa (KCWK, KCWR, KPL, KŁ, WŚ, PŚ, NOW) 
Dąbrówka , gm. Kowal, stan. 10 (kier. badań mgr A. Wiktor) – osada wielokulturowa (KPL, KŁ, WŚ, PŚ, NOW 
Szewo , gm. Lubień Kujawski, stan. 7 (kier. badań mgr M. Czubak) – nieliczne obiekty NOW (?) 
Szewo Grabina , Lubień Kujawski, stan. 3 (kier. badań mgr A. Anglart) – nieliczne obiekty NOW (?) 
Szewo Grabina , Lubień Kujawski, stan. 1 (kier. badań mgr B. Chmielewski) – nieliczne obiekty NOW (?) 
Powierzchnia wszystkich stanowisk objęta badaniami wykopaliskowymi wynosiła 1695,36 ara, odkryto na niej łącznie 5189 obiektów archeologicznych . Pozyskano prawie 100000 fragmentów naczyń ceramicznych, liczne krzemienie i kości zwierzęce.
Zarejestrowane tutaj osadnictwo reprezentuje cały przekrój kulturowy od neolitu po okres nowożytny i współczesność.

Dr Jacek Kabaciński, dr Iwona Sobkowiak-Tabaka 
Instytut Prahistorii i Etnologii PAN, Poznań

Schyłkowy paleolit Pojezierza Łagowskiego w świetle badań autostradowych

Dzięki szerokopłaszczyznowym badaniom Instytutu Archeologii i Etnologii PAN Oddział w Poznaniu, prowadzonym w związku z planowaną budową autostrady A2 (odc. Świecko-Nowy Tomyśl) odkryto pozostałości osadnictwa paleolitycznego począwszy od społeczności kolonizujących obszar Niżu Polskiego tuż po ustąpieniu lodowca po społeczności kultury świderskiej. Dużą niespodzianką było odkrycie obozowiska społeczności kultury Federmesser z pozostałościami pracowni krzemieniarskiej. 

Doskonałe rozwinięcie badań archeologicznych stanowiły analizy paleośrodowiskowe (palinologiczne, malakologiczne i badania makroszczątków) prowadzone na stanowisku w Lubrzy, dzięki którym odtworzono pełną sekwencję zmian środowiskowych u schyłku plejstocenu.Wyniki badań na stanowisku w Myszęcinie dały asumpt do stworzenia interdyscyplinarnego projektu badawczego, realizowanego obecnie przez Oddział Poznański PAN, a finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Prof. dr hab. Bogusław Gediga, prof. dr hab. Danuta Minta-Tworzowska, prof. dr hab. Jerzy Piekalski, dr Iwona Sobkowiak-Tabaka, mgr Ryszard Pietrzak, 
Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław; 
Instytut Prahistorii UAM, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Fundacja „Patrimonium”, Poznań

Archeologiczne badania ratownicze konsorcjum IAE PAN, Instytutu Prahistorii UAM, Fundacji Patrimonium i Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego na terenie drogi krajowej S5 Gniezno-Czachurki (węzeł „Kleszczewo” odcinek I – Gniezno – Czachurki)

Referat prezentuje wyniki badań przeprowadzonych przez Konsorcjum w okresie od 16. 08 – 30. 09. 2009 i 02. 11. – 30. 11. 2009 roku na trasie budowy drogi ekspresowej S5, na odcinku Gniezno-Czachurki. Pracami objęto obszar 22 stanowisk o łącznej powierzchni ponad 15 ha . Szczególnie interesujące są wyniki studiów nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym na przykładzie kilku osad z rejonu Łubowa oraz osadnictwem olęderskim na podstawie badań archeologicznych w Wierzycach.

Mgr Piotr Wawrzyniak 
Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska mgr Alina Jaszewska, Zielona Góra, Oddział w Poznaniu

Badania archeologiczne przeprowadzone na stanowisku wielokulturowym Jordanowo 12, pow. świebodziński, woj. lubuskie w latach 2007 – 2008

Badania na stanowisku Jordanowo 12 (AZP 53- 14/47), pow. świebodziński, woj. lubuskie prowadzono od połowy września 2007 do połowy września 2008 z trzymiesięczną przerwą zimową (koniec 2. dekady grudnia 2007 r. – początki 2. dekady marca 2008 r.). Roboty te zrealizowano w związku z planowaną budową drogi ekspresowej S-3, zagrażającą całkowitym zniszczeniem partii wschodniej stanowiska. Badaniami kierował mgr Piotr Wawrzyniak wraz z zespołem z ramienia Konsorcjum Archeologicznego w składzie: Lubuskie Konsorcjum Archeologiczne II, Uniwersytet Łódzki, Uniwersytet Gdański, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, Fundacja PATRIMONIUM, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego. Osobno, na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem Naukowym Archeologów Polskich, Oddział Lubuski wykonano dodatkowe prace w ramach Programu: Dziedzictwo Kulturowe, priorytet IV – ochrona zabytków archeologicznych.

Stanowisko zlokalizowane jest na wschód od wsi Jordanowo i Gościkowo, w odległości około 400 metrów od zwartej zabudowy obu osiedli. Zajmuje obszar około 12 hektarów , głównie łąk i ugorów. Zostało usytuowane na grzbiecie oraz stokach niewielkiego, pofałdowanego wypiętrzenia ujętego od północy doliną rzeki Paklica, a od południa dolinką bezimiennego, zanikłego obecnie cieku. Na stanowisku (odkrytym w ramach AZP w 1988 r.) prowadzone były w latach 1998 – 2004 prace badawcze o charakterze ratowniczym. Na powierzchni około 55 arów odsłonięto ponad 140 grobów ciałopalnych i szkieletowych ludności kultury wielbarskiej ze schyłkowej fazy B 1 – początki C 1b późnego okresu wpływów rzymskich, ponadto kilkaset innych obiektów „pradziejowych”, w tym osadowe ludności kultury łużyckiej datowane na V okres epoki brązu oraz pozostałości osadnictwa z epoki kamienia (od schyłkowego paleolitu poprzez mezolit do neolitu).

Badania z lat 2007 – 2008 przeprowadzono łącznie na obszarze około 220 arów. Na tym obszarze rozpoznano pozostałości ponad 1100 obiektów z epoki kamienia (m.in. pojedynczy obiekt ludności kultury ceramiki sznurowej), brązu (wschodni skraj wielkie osady otwartej ludności kultury łużyckiej ze schyłkowej fazy epoki brązu – początków okresu halsztackiego; wydzielono obiekty mieszkalne, piece wapiennicze, paleniska, jamy, dołki posłupowe i wielkie połacie warstwy kulturowej o miąższości dochodzącej do 1 metra ), późnego okresu wpływów rzymskich (ponad dwadzieścia grobów ludności kultury wielbarskiej), wczesnego- i późnego średniowiecza, czasów nowożytnych (w tym mielerz) i współczesnych, ponadto relikty krzemienic schyłkowopaleolitycznych i mezolitycznych. Opracowanie końcowe pozyskanych materiałów przewidziano na 2 połowę bieżącego roku.