Dr Michał Brzostowicz
Muzeum Archeologiczne, Poznań
Badania archeologiczne nad zapleczem grodziska wczesnośredniowiecznego w Lądzie, gm. Lądek, pow. słupecki w latach 2008 – 2009
W latach 2008-2009 przeprowadzono badania archeologiczne nad zapleczem grodziska wczesnośredniowiecznego w Lądzie. W ramach tych działań wykonano analizy zdjęć lotniczych, uzupełniające badania powierzchniowe na obszarze AZP 57-27 oraz prace wykopaliskowe na trzech wybranych stanowiskach. W rezultacie zbadano fragment osady z obiektami z fazy B i E, cmentarzyska z fazy D-E, odosobniony grób z fazy D (może pozostałość innego cmentarzyska a także zlokalizowano dwa skarby monet z pierwszej połowy XI wieku. W trakcie badań powierzchniowych odkryto kilka nowych stanowiska wczesnośredniowiecznych. Analiza zdjęć lotniczych pozwoliła natomiast uzyskać nowe dane dotyczące topografii terenu oraz przypuszczalnego przebiegu dróg w sąsiedztwie lądzkiej warowni.
Dr Kinga Zamelska-Monczak
Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Poznań
Badania wykopaliskowe na grodzisku w Santoku w pow. gorzowskim w latach 2007 – 2009
Od 2007 roku prace archeologiczne na grodzisku w Santoku prowadzą archeolodzy z Oddziału Poznańskiego Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk . Dotychczasowy stan badań pokazuje, że ośrodek w Santoku rozwijał się intensywnie już od końca wieku VIII, kiedy funkcjonował jako faktoria handlowa na szlaku wodnym. Później, w X stuleciu, został przejęty przez Piastów i włączony do budowanego państwa polskiego. Widomym znakiem tego wydarzenia była dokonana w 2 połowie X wieku wielka przebudowa umocnień obronnych.
W 2007 roku badania wykopaliskowe przeprowadzono w zachodniej partii stanowiska i to właśnie umocnienia obronne grodu stały się powtórnie przedmiotem zainteresowania archeologów.
Celem badań w 2008 i 2009 roku było natomiast powtórne odsłonięcie metodą wykopaliskową i zadokumentowanie zachodniej części kamiennych reliktów domniemanego kościoła grodowego (wraz z ich najbliższym kontekstem), wstępnie datowanego na czasy ottońskie (2. połowa X -1. połowa XI w.). Ich obecność we wnętrzu grodu – w formie rowu fundamentowego wypełnionego drobnymi kamieniami i zaprawą wapienną – potwierdziły wcześniejsze badania prowadzonych na grodzisku w latach 1958-1965 we wnętrzu grodu.
Dr Jarosław Rola, prof. dr hab. inż. Marek Krąpiec, mgr inż. Monika Bolka, prof. dr hab. Daniel Makowiecki, dr Joanna Koszałka, dr Kinga Zamelska-Monczak, dr Anna Kowalska;
Muzeum Okręgowe, Piła; Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków; Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń; Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Poznań; Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Szczecin
Wstępne sprawozdanie z interdyscyplinarnych badań prowadzonych na stanowisku 5 w Ujściu w 2008 r.
Ratownicze badania wykopaliskowe na wczesnośredniowiecznym grodzisku w Ujściu n/Notecią (stanowisko nr 5) prowadzono w strefie podgrodzia lub podwala (ulica Rybacka) oraz niewielkim sondażem w obrębie majdanu (Stary Rynek). Prace prowadzone na ulicy Rybackiej doprowadziły do odkrycia konstrukcji drewnianych reprezentujących fazy zabudowy grodu od połowy IX w. po lata 70. XI w. Zidentyfikowano co najmniej dwie fazy intensywnego wprowadzania znacznej ilości drewna w latach 70. X w. oraz latach 20. XI w. Wykop sondażowy założony na Starym Rynku ujawnił co najmniej siedem poziomów konstrukcyjnych, zawierających się między latami 70. X w. i 30. XVI w. Podczas konferencji zaprezentowane zostaną wstępne wyniki badań archeologicznych oraz analiz specjalistycznych.
Mgr Adam Kędzierski, mgr Leszek Ziąbka, mgr Sławomir Miłek
Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej; Kaliskie Stanowisko IAiE PAN, Kalisz
Badania archeologiczne na osadzie w Jastrzębnikach pow. Kalisz
Badania w Jastrzębnikach były prowadzone w roku 2008 przez IAiE PAN przy współpracy z MOZK w Kaliszu. Prace finansowane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Priorytet 4) , związane były z wydobyciem pozostałości skarbu denarów krzyżowych z końca XI w. Odkryto 216 zabytków srebrnych: monet zachodnich, denarów krzyżowych oraz placków srebra, datowanych od początku XI w. po ostatnią dekadę stulecia. Depozyt został ukryty na terenie osady wczesnośredniowiecznej. Jej relikty w postaci obiektów – głównie jam odpadkowych odkryto podczas badań.
Dr Artur Różański
Instytut Prahistorii UAM, Poznań
Wstępne sprawozdanie z archeologiczno-architektonicznych badań w romańskim kościele pod wezwaniem Narodzenia NMP w Kotłowie pow. Ostrzeszów
Romański kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, to jeden z najciekawszych obiektów sakralnych, i to nie tylko w skali regionu. Do dnia dzisiejszego zachowała się pierwotna nawa świątyni. W związku z trwającym remontem kościoła na zlecenie Wojewódzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu, przeprowadzono w dniach 16 lipca – 5 sierpnia 2009 badania archeologiczne. W trakcie prac badawczych, odkryto romańską (2. poł. XII w.) kryptę wschodnią, fundament bocznego ołtarza cyborium. Na szczególna uwagę zwraca odkrycie ołowianego relikwiarza a także dość pokaźna kolekcja 266 numizmatów. Badania w roku obecnym będą kontynuowane
Mgr Zbigniew Karolczak
Muzeum Archeologiczne, Poznań
Baszty południowo – zachodniego odcinka średniowiecznych obwarowań Poznania (wyniki badań)
W ramach realizacji projektu „Mury miejskie”, Muzeum Archeologiczne w Poznaniu przeprowadziło badania fragmentu południowo-zachodniej części średniowiecznych obwarowań (baszty: Zegarowa i Armatnia, fragment murów obwodowych – zakończenie). Planuje się częściową rekonstrukcję/w obiektów obronnych.
Mgr Tadeusz Łaszkiewicz
Muzeum w Międzyrzeczu
Międzyrzecz i okolice w średniowieczu i czasach nowożytnych w świetle badań i nadzorów archeologicznych ostatniego dziesięciolecia (próba podsumowania)
W omawianym okresie na terenie Międzyrzecza nie prowadzono planowych badań archeologicznych. Wykonano natomiast ratownicze badania wykopaliskowe w kilku punktach miasta lokacyjnego (o różnej skali prac) oraz liczne nadzory archeologiczne (punktowe i liniowe). Przedtem badań takich na terenie miasta praktycznie nie realizowano.
Prace te przyniosły szereg istotnych informacji odnośnie organizacji przestrzeni miejskiej Międzyrzecza (jedna z pierwszych lokacji w Wielkopolsce), tj. umiejscowienia i rozplanowania Rynku, sieci ulic, lokalizacji najstarszych (nieistniejących) kościołów i przykościelnych cmentarzy, a także przebiegu (również nieistniejących) fortyfikacji miejskich. Uzyskano również szereg informacji odnośnie zabudowy działek mieszkalnych. Przede wszystkim zaś pozyskano nader mnogi zbiór ruchomych materiałów zabytkowych znakomicie ilustrujących kondycję gospodarczą i życie codzienne mieszkańców dawnego Międzyrzecza – wieloetnicznego miasta pogranicza w czasach I Rzeczypospolitej.
Poza Międzyrzeczem wykonano również kilkusezonowe badania wykopaliskowe na terenie nieistniejącego klasztoru cysterskiego w pobliskim Bledzewie, które – pomimo niezrealizowanego programu – przywróciły pamięć o tym opactwie i jego roli na przestrzeni minionych wieków.
Podobne (również niezakończone) kilkuletnie badania o ograniczonym zakresie wykonano w podmiędzyrzeckiej wsi Święty Wojciech, a związane były one z próbą zlokalizowania jednego z najstarszych opactw benedyktyńskich na ziemiach polskich, wsławionego śmiercią 5 Braci Międzyrzeckich w 1003 r., a zwanych ostatnio Pierwszymi Męczennikami Polski.
Niewielkie prace archeologiczne (wyłącznie w formie nadzorów) wykonano także na terenie innych miast i wsi Ziemi Międzyrzeckiej (Skwierzyna, Pszczew, Trzciel, Stary Dwór i inne).
Mgr Tomasz Olszacki, dr Artur Różański
Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź; Instytut Prahistorii UAM, Poznań
Sprawozdanie z archeologiczno-architektonicznych badań zamku w Gołańczy na Pałukach (sezon 2009
Ubiegłoroczne archeologiczno-architektoniczne badania zamku w Gołańczy koło Wągrowca odbyły się na przełomie września i października, a prowadzone były wspólnie przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego i Instytut Prahistorii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; finansował je Wielkopolski Wojewódzki Konserwator Zabytków. Badaniami objęto obszar zawarty pomiędzy północnym murem wieży mieszkalnej, a murem obwodowym (czyli tzw. międzymurza północnego) oraz teren położony na południe od donżonu, gdzie rozwinął się nowożytny człon castrum . Eksploracja w rejonie międzymurza północnego dała sposobność rozpoznania średniowiecznych struktur budowlanych i odłożonych w ich sąsiedztwie nawarstwień kulturowych. Analiza materiałów zabytkowych w korelacji z kweredną źródeł pisanych pozwoliły na przesunięcie datowania momentu budowy wieży na około połowę XIV stulecia; wykluczono natomiast jednoznacznie możliwość egzystencji zabudowy starszej niż murowany donżon rodu Pałuków. W południowej części zamku rozpoznano nieznane dotąd relikty budynków z XVI-XVIII stulecia, a także wykonane z drewna umocnienie brzegu jeziora Smolary. Badania będą kontynuowane.
*) kolejność abstraktów zgodna z kolejnością wystąpień zamieszczonych w programie konferencji;
nie wszyscy prelegenci nadesłali abstrakty swoich referatów/komunikatów/
