SEKCJA WCZESNEGO ŚREDNIOWIECZA I CZASÓW NOWOŻYTNYCH
Prof. dr hab. Hanna Kóčka – Krenz
Instytut Prahistorii UAM, Poznań
Kaplica Dąbrówki na Ostrowie Tumskim w Poznaniu
Badania prowadzone od 1999 r. przez Instytut Prahistorii UAM w książęcej części poznańskiego grodu, przyniosły rozpoznanie książęcego palatium, a ostatnio także kaplicy pałacowej. Sposób jej powiązania z palatium, a zwłaszcza rodzaj założenia, są zasadniczo odmienne od wczesnośredniowiecznych form znanych z ziem piastowskich. Odsłonięcie stosunkowo dobrze zachowanych reliktów tej świątyni daje podstawy do wskazania kierunków inspiracji jej fundatorów.
Mgr Olga Antowska-Gorączniak
Instytut Prahistorii UAM, Poznań
Rezerwat archeologiczny – badania reliktów wału wczesnośredniowiecznego grodu (Poznań, ul. Posadzego 5)
Od marca 2009 r. do stycznia 2010 r. na zlecenie Muzeum Archeologicznego w Poznaniu przeprowadzone zostały nadzory i badania archeologiczne oraz prace konserwatorskie na stanowisku przy ul. Posadzego 5 na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, w miejscu planowanego rezerwatu na X-wiecznych wałach grodu. Projekt rezerwatu realizowany jest przez Urząd Miasta Poznania przy współpracy z Kurią Metropolitarną dzięki funduszom Unii Europejskiej w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Podczas badań archeologicznych rozpoznano szczegółowo konstrukcje budowy wału: rozstaw i szczegóły konstrukcyjne skrzyń, ruszty, ławę kamienną i ich sposób posadowienia na pierwotnie podmokłym gruncie. Stwierdzono przynajmniej dwie fazy rozbudowy umocnień. Dodatkowo rozpoznaniu poddano relikt fundamentu punktowego XVI-wiecznego muru obronnego. Pozyskano liczny materiał źródłowy od pradziejów (złoże wtórne), poprzez wczesne średniowiecze, po XIX/XX w.
Mgr Jacek Wrzesiński
Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Pracownia Gród w Grzybowie
O wdzięczności z przeszłości
Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Dziekanowicach (stan. 22, Gm . Łubowo) odkryte zostało w 1964 roku. Prace wykopaliskowe prowadzono w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, a systematycznie prace archeologiczno-antropologiczne prowadzono w latach 1991-2008. Rok 2008 było ostatnim z planowanych sezonem badawczym. Ostatnie sezony przyniosły odkrycie 6 grobów komorowych, gdzie pochowano zarówno dzieci jak i osoby dorosłe. Na koniec sezonu 2008 r. pozostawiono grób który sprawiał wrażenie wyjątkowo dużego, a upalne lato nie pozwalało na poprawną jego eksplorację. Dosłownie w ostatnim tygodniu, nieco bardziej wilgotnym, przystąpiono do pracy w obrębie tej jamy grobowej. Jak się okazało w jamie pochowano młodą kobietę która została pochowana z zawieszoną na jej szyi kolią srebrnych ozdób – kaptorgi, zawieszka, paciory. Pod zawieszką podłożona została moneta. Łącznie 16 srebrnych przedmiotów zachowanych w fatalnym stanie. Tylko szybkie ratowanie i wykonanie ich kopii umożliwia podziwianie kunsztu ówczesnych jubilerów.
Mgr Teresa Krysztofiak
Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy/Oddział Archeologiczny Giecz
Badania archeologiczne prowadzone w roku 2009 na grodzisku wczesnośredniowiecznym w Gieczu (Giecz – Grodziszczko stan. 1)
Badania prowadzono w związku z pracami budowlanymi realizowanymi przy budynku muzeum znajdującym się we wschodniej części południowego członu grodziska. Miały one głównie charakter ratowniczy i skupiły się przede wszystkim na rozpoznaniu majdanu grodu w partii przylegającej do pawilonu muzealnego. Odsłonięto tam bogatą sekwencję warstw o łącznej miąższości od 2,2 do ok. 2,5 m . Bezpośrednio na calcu zalegały pozostałości osadnictwa przedgrodowego (IX w.) w postaci drewnianych moszczeń i niwelacji terenu, na które nakładały się grodowe warstwy osadnicze (X-XIII w.). Odsłonięto w nich fragmenty 3 obiektów. Jeden z nich zinterpretować można najprawdopodobniej jako obiekt mieszkalny, a kolejny jako piec garncarski(?). W południowej części badanego obszaru pierwotna stratyfikacja była zakłócona nowożytnymi wkopami grobowymi – pozostałościami cmentarza parafialnego, który funkcjonował na terenie grodziska do połowy XX w. Nadzorami archeologicznymi objęto też rowy pod instalacje wodno-kanalizacyjne i elektryczne, które przecinały większą, również północną, część grodziska i przechodziły przez obecną bramę wjazdową na jego południowe przedwale. W rowach tych zarejestrowano bogatą stratyfikację. Były to nie tylko ślady wielofazowego osadnictwa grodowego, lecz również pozostałości konstrukcji obronnych (południowego wycinka tzw. wału wewnętrznego oraz fragmentu wału obwodowego ograniczającego powierzchnię warowni od południa). Układ niczym niezakłóconych stosów konstrukcyjnych umocnień odsłonięty w świetle obecnej bramy wjazdowej skreśla z listy hipotez przypuszczenie o usytuowaniu do tej pory nie zlokalizowanej głównej bramy grodowej w południowo-zachodniej części umocnień.
Mgr Teresa Krysztofiak
Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy/Oddział Archeologiczny Giecz
Badania archeologiczne prowadzone w roku 2008 na cmentarzysku wczesnośredniowiecznym w Gieczu stan. 4
Celem badań była próba określenia północno-wschodniej granicy południowej części cmentarzyska oraz dalsze rozpoznanie charakteru tej części stanowiska w okresie poprzedzającym powstanie cmentarza. Badaniom poddano obszar o łącznej powierzchni ok. 2 arów. Zlokalizowano na niej kolejnych 32 grobów, tym samym ilość pochówków odsłoniętych do tej pory na cmentarzysku wzrosła do 274 pochówków. Wszystkie były zorientowane generalnie po linii E-W lub lekko odchylone od tej linii (SE-NW). Przy ok. 2/3 grobów zarejestrowano wyposażenie w postaci przedmiotów codziennego użytku (noże żelazne, klucz żelazny, krzesiwa, osełka z fyllitu, okucie pochewki od noża,) oraz ozdób (kabłączki skroniowe, obrączki metalowe i z masy szklanej, kolie z koralików z masy szklanej, karneolu oraz kryształu górskiego, fragmenty zawieszek metalowych, okucie rzemienia od pasa). Na badanej części cmentarzyska pochowane były w większości dzieci (głównie infans I ) oraz zmarli w wieku maturus . We wszystkich eksplorowanych wykopach zarejestrowano ślady wczesnośredniowiecznego osadnictwa poprzedzającego powstanie cmentarza. W sondażu północnym, obejmującym północno-wschodnią partię stanowiska zarejestrowano niewielkiej miąższości warstwy osadnicze, z którymi wiązało się 7 obiektów (2 paleniska oraz obiekty o bliżej niesprecyzowanej funkcji). Ich datowanie (w oparciu o zawierający się w nich materiał ceramiczny) odnieść można wstępnie ogólnie do X stulecia. Ponadto, odsłonięto również fragmenty 2 obszernych nieckowatych struktur o bogatej stratyfikacji z materiałem ceramicznym pozwalającym na określenie ram czasowych ich funkcjonowania od co najmniej pocz. IX w. do 1. poł. XI stulecia.
Mgr Adam Kędzierski, mgr Dariusz Wyczółkowski, mgr Leszek Ziąbka, mgr Sławomir Miłek
Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej; Kaliskie Stanowisko Archeologiczne IAiE PAN, Kalisz
Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na Starym Mieście w Kaliszu (stan. 2/2) w latach 2008 – 2009
Prace archeologiczne na Starym Mieście w Kaliszu prowadzone są od 2001 r. przez Kaliskie Stanowisko Archeologiczne IAiE PAN przy współfinansowaniu przez UM w Kaliszu. W sezonach 2008 i 2009 r. wykopy usytuowano na zapleczach posesji przy ul. Stare Miasto 20 i Stare Miasto 3A. We wczesnym średniowieczu były to obrzeża osady targowo-rzemieślniczej. W trakcie prac odkryto szereg ciekawych obiektów datowanych od X po XIII w., w tym nieznane wcześniej typy monet wczesnośredniowiecznych, być może produkowanych na terenie Kalisza. Jak wykazały badania archeologiczne tereny zalewowe na skraju osady Stare Miasto w Kaliszu były zasypywane już od XIII stulecia, początkowo m. in. odpadkami w postaci kości zwierzęcych.
