Wprawdzie już XIX-wieczni opiekunowie zbiorów prehistorycznych Muzeum (stanowiącego wówczas część Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk) nosili miano konserwatorów, w istocie jednak pełnili funkcje dzisiejszych kustoszy. Systematyczną działalność archeologiczno-konserwatorską rozwinął dopiero Józef Kostrzewski, zatrudniony w ówczesnym Muzeum im. Mielżyńskich od 1 IV 1914 r. i kontynuował ją przez cały okres międzywojenny, współpracując w tym zakresie z Państwowym Urzędem Konserwatorskim w Poznaniu (PUK; prof. Zygmunt Zakrzewski). Podstawę prawną tej działalności stanowiła nominacja J. Kostrzewskiego przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego na Konserwatora Honorowego Zabytków Prehistorycznych (1920), a następnie – na przewodniczącego Państwowego Grona Konserwatorów Zabytków Prehistorycznych w Polsce. W końcu 1939 r. niemieckie władze okupacyjne wyłączyły dotychczasowy Dział Przedhistoryczny z Muzeum Wielkopolskiego i przekształciły go w krajowy Urząd ds. Prehistorii (Landesamt für Vorgeschichte). W 1955 r. w strukturze organizacyjnej Muzeum pojawia się stanowisko inspektora-rzeczoznawcy ds. zabytków archeologicznych, a w 1959 r. – konserwatora ds. zabytków archeologicznych. W 1969 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki w Warszawie zleciło Muzeum sprawowanie niektórych czynności Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w zakresie archeologii; powstał wówczas odrębny Dział Konserwatora ds. Zabytków Archeologicznych. Funkcję tę pełnili kolejno: mgr Zbigniew Pieczyński (1955-65; woj. poznańskie i lubuskie), dr Emilia Kihl-Byczko (woj. poznańskie; 1965-70), mgr Dobromir Durczewski (1970-82; woj. poznańskie) i dr Andrzej Prinke (od 1982; woj. poznańskie, a od 2004 – m. Poznań).