Ostatnie informacje o Albumie podał Tygodnik Poznański 6 marca 1863 roku. Potwierdzając kolejną partię nadesłanych utworów, redakcja zawiesiła sprawę druku wydawnictwa na czas nieokreślony. W Królestwie Kongresowym trwało już Powstanie Styczniowe, część Wielkopolan ruszyła na pomoc, nikt już nie myślał o festynie. Przepadł pomnik, wydawnictwo, kongres, wystawa, na kwestę w celu odbudowy kościoła w Inowrocławiu nie otrzymano zgody władz.
Mimo fiaska obchodów, coś jednak pozostało po przygotowaniach do nich. Przede wszystkim zostały prace nadesłane do Albumu, choć nie wiadomo, czy które z nich przetrwały do dziś. W Muzeum Archeologicznym w Poznaniu do dziś przechowywane są bransolety brązowe (niegdyś związane drutem miedzianym) z czasów kultury łużyckiej, wyłowione z Gopła i przekazane do Muzeum Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego przez Jakuba Kozłowskiego. Powstały rocznicowe publikacje: np. Józefa Łepkowskiego, Kazimierza Szulca, Józefa Kraszewskiego, czy Karola Karśnickiego (patrz niżej spis literatury) i inne. W samej Kruszwicy, jak poświadczał Oskar Kolberg, już w latach 1860-1863 miejscowi chłopi pokazywali ciekawskim pole na przeciw kolegiaty kruszwickiej (po zachodniej stronie Gopła) „gdzie stała chata Piasta”. Dziwnym trafem miejsce było identyczne z tym, na którym planowano wznieść mogiłę Piasta.
Przygotowanie milenium zaowocowało też licznymi artykułami w prasie, wykładami (np. w warszawskiej Resursie Kupieckiej) o Piaście, historii i kulturze Polski. Dzięki temu dzieje własnego narodu weszły do świadomości dość szerokich warstw społecznych. Było to ważne tym bardziej, że w zaborze pruskim obowiązkowe szkolnictwo było niemieckie. W pozostałych zaś zaborach jeszcze długo nie było obowiązku szkolnego, a w zaborze rosyjskim szkoła miała być jednym z narzędzi rusyfikacji. Wątek początków naszej historii był też popularny u naszych pisarzy przez kolejne dziesięciolecia, co przyniosło nam wiele powieści o tej tematyce, w tym cykl o pierwszych wiekach Polski Józefa Ignacego Kraszewskiego.
Opracowała: Jarmila Kaczmarek
grudzień 2013
Wykorzystana literatura:
Album pisarzy i artystów polskich (Album Piastowskie), w: Tygodnik Poznański. Pismo Naukowo – Literackie 1862 nr 29, s. 230-232; 1862 nr 36, s. 284-286.; 1862 nr 45, s. 360; 1862 nr 50, s. 399-400; 1863 nr1, s. 8; 1863 nr 10, s. 80.
Czubryński Antoni
1915 Mit Kruszwicki. Badanie wiaroznawcze, Kraków.
Kaczmarek J.
1996 Organizacja badań i ochrony zabytków archeologicznych w Poznaniu (1720-1958), Poznań 1996
Karśnicki Karol
1863 Rys geologiczny Wielkiego Księstwa Poznańskiego, RTPNP II, s. 345-411.
Kolberg Oskar
1867 Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. T. III. Kujawy, s. 35, Warszawa.
Kraszewski Józef Ignacy
1858 Sztuka u Słowian, szczególnie w Polsce i Litwie przedchrześcijańskiej. Początek. Teka Wileńska nr 6. Całość wydrukowano w Wilnie w 1860 roku.
1861 Odczyty o cywilizacyi w Polsce w salach Resursy Kupieckiej w Warszawie, XII 1860, Gazeta Polska nr 129-147
ks. Kuczyński Maciej
2009 Historia Kościelca w wypisach, Kościelec
Lelewel Joachim
1859 Dzieje Polski synowcom przez stryja potocznym sposobem opowiedziane, Poznań
1954 Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstępem poprzedziła Helena Więckowska, t. IV, Wrocław-Kraków
1956 Listy emigracyjne Joachima Lelewela, wyd. i wstępem poprzedziła Helena Więckowska, t. V, Wrocław-Kraków
Łepkowski Józef
1863 Ku pamiątce tysiąclecia Piastowego, Biblioteka Warszawska.
Maślanka Julian
1984 Literatura a dzieje bajeczne, Warszawa.
Mickiewicz Adam
1950 Dzieła, t. VII. Pisma prozą. cz. III, Pisma historyczne. Wykłady lozańskie.
[pierwsze wieki historii polskiej]. Ks. I. Sławiańszczyzna od wyjścia jej z Azji do czasów Lecha, Czecha i Rusa, czyli Ruryka, Warszawa.
Pietraszewski Baltazar
1852 Moje lata młode w podróży, Warszawa
Surowiecki Wawrzyniec
1811 O rzekach i spławach krajów Księstwa Warszawskiego cz. 1, Warszawa 1811
Szulc Kazimierz
1863 Budowle i usypaliska Słowian pogańskich, ich rodzaje i znaczenie, opisał…., RTPNP II, s. 413-716.
Tysiącletnia rocznica
1862 Przyjaciel Ludu (Chełmno), r. II/1, 26.XII.
