opiekun pracowni
Andrzej Krzyszowski
andrzej.krzyszowski@muzarp.poznan.pl
tel. 61 852 82 51, wewn. 114
ogólna charakterystyka zbiorów
Pracownia wczesnej epoki brązu gromadzi zabytki, które w Wielkopolsce są datowane na czas od ok. 2300 do ok. 1600/1400 roku przed Chr. W tym czasie pojawił się bowiem nowy metal – brąz, powstały ze stopu miedzi i cyny. Na teren Wielkopolski surowiec ten dotarł w drugiej połowie III tys. p.n.e. od strony Czech, Moraw i Dolnego Śląska. Nowy metal, twardszy od dotychczas używanej miedzi, aczkolwiek trudniejszy w obróbce, upowszechnił się dość szybko, wypierając stopniowo przedmioty kamienne, krzemienne i miedziane. Na terenach Polski, w tym i Wielkopolski brąz był importem docierającym głównie w postaci gotowych wyrobów, jednak już wówczas opanowano i na tym terenie trudną umiejętność odlewania przedmiotów brązowych. Świadczą o tym znaleziska lokalnych typów przedmiotów brązowych, a przede wszystkim znaleziska form odlewniczych i warsztatów obróbki brązu, w których przerabiano zniszczone przedmioty z tego surowca. Odzwierciedleniem stosowanych ówcześnie form odlewniczych do odlewania przedmiotów z brązu jest muszlowa forma kamienna wielokrotnego użycia, którą znaleziono na kluczowej osadzie obronnej z tego okresu, w Bruszczewie (w pow. kościańskim). Z osady owej pochodzi kolekcja najcenniejszych zabytków przechowywanych w magazynie wczesnej epoki brązu Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. Bogaty zestaw różnorodnych zabytków reprezentują tutaj jedyne w swoim rodzaju naczynia ceramiczne (m.in. z odciskami tkanin), przedmioty z brązu, kości, kamienia i krzemieni. Na uwagę w tym zestawie zasługuje jednorodny genetycznie zbiór krzemienny liczący niespełna 1000 okazów krzemieni, z zestawem kilkudziesięciu wczesnobrązowych grocików do strzał wykonanych z krzemienia. Analogiczne zabytki pochodzą z kolejnej osady z tego okresu odkrytej w Słopanowie, w pow. szamotulskim.
Z kurhanów nazywanych umownie „książęcymi”, które są wyrazem powstających zmian w strukturze ówczesnych społeczeństw, spowodowanych niewątpliwie różnicami społecznymi, pochodzą dary grobowe, w tym zwłaszcza tzw. berła sztyletowe, a także sztylety, wyroby ze złota i bursztynu. Berło sztyletowe odkryte w Łękach Małych – interpretowane jako ówczesne insygnium władzy – to przykład niezwykle cennego zabytku z tego okresu przechowywanego w tutejszym magazynie. Podobne instrumentarium przedmiotów brązowych pochodzi także z kilkunastu skarbów odkrytych na terenie Wielkopolski. Są to m.in. skarby odkryte w Granowie i Grodnicy (pow. grodziski), Poniecu (pow. gostyński), Nowym Dworze i Przysiece Polskiej (pow. kościański) czy Środzie Wlkp. Zawierały one nie tylko tzw. „złom” brązowy, ale przede wszystkim broń, narzędzia i ozdoby. Do najbogatszych skarbów wielkopolskich z tego okresu należy zespół znaleziony podczas orki w końcu XIX wieku w Granowie, który składał się z 7 naszyjników, 5 naramienników, 7 bransolet, 2 siekierek, 6 sztyletów i 2 bereł sztyletowych. W zespole tym zwraca uwagę nie tylko znaczna ilość przedmiotów (29 egz.), ale ich rozmaitość i jakość. Mniej efektowne ekspozycyjnie zabytki, lecz również o dużej wartości naukowej pochodzą z kolejnych cmentarzysk z tego okresu chronologicznego. Są to obiekty płaskie zlokalizowane w Pudliszkach (w pow. gostyńskim) oraz kurhanowe zarejestrowane w Smoszewie (w pow. krotoszyńskim).
Jedynym w swoim rodzaju depozytem w skali północnoeuropejskiej znajdującym się w poznańskich zbiorach, a pochodzącym z początków tej epoki jest skarb zabytków miedzianych z Bytynia (pow. szamotulski). Natrafiono na niego przypadkowo w 1873 r. przy usuwaniu kamiennego głazu zalegającego na polu. Pod nim na głębokości ok. 70 cm odkryto figurkę pary wołków sprzężonych jarzmem i sześć płaskich siekier. Znalezisko wołków jest niewątpliwie reminiscencją wczesnobrązowej sztuki bliskowschodniej, która rozpowszechniła się w ówczesnym śródziemnomorskim kręgu kulturowym i za pośrednictwem rzemieślników-odlewców dotarła na tereny Polski.
Kolekcja zabytków z wczesnej epoki brązu zgromadzona w poznańskim Muzeum pochodzi przede wszystkim terenów Wielkopolski (powiaty: chodzieski, jarociński, kaliski, kolski, koniński, kościański, krotoszyński, leszczyński, międzychodzki, nowotomyski, obornicki, ostrowski, poznański, rawicki, słupecki, szamotulski, śremski, średzki, czarnkowsko-trzcianecki, turecki, wągrowiecki, wolsztyński i wrzesiński) Kujaw (powiaty: aleksandrowski, inowrocławski, mogileński, nakielski, radziejowski, świecki, włocławski i żniński) częściowo z terenów Ziemi Lubuskiej (z powiatów krośnieńskiego, międzyrzeckiego, wschowskiego), oraz z pozostałych rejonów Polski (powiat gostyniński, kutnowski, leski, lubelski, pyrzycki, sieradzki, tomaszowski, wieluński) w zbiorach znajdują się także zabytki z Danii (siekiera brązowa z miejscowości nieznanej).
