opiekun pracowni
Urszula Narożna-Szamałek
urszula.szamalek@muzarp.poznan.pl
tel. 61 852 82 51, wewn. 147 

ogólna charakterystyka zbiorów
W zbiorach Muzeum Archeologicznego, w Pracowni Kultury Pomorskiej, znajduje się bogata kolekcja zabytków pochodzących z okresu od VI/V w p.n.e. aż po III w p. n .e. W okresie tym na obszarze między Pomorzem i Południową Wielkopolską obserwujemy wykształcenie się nowej kultury, którą archeolodzy nazwali kulturą pomorską – bowiem właśnie na Pomorzu pojawiły się nowe formy naczyń wyrabianych specjalnie do celów pogrzebowych.

Większość omawianych zabytków kultury pomorskiej została pozyskana z wykopalisk prowadzonych na cmentarzyskach ciałopalnych, część pochodzi ze znalezisk przypadkowych z terenu Wielkopolski oraz mniej liczne z Pomorza, Kujaw i Ziemi Lubuskiej. Niektóre zaś zostały podarowane przez odkrywców lub pochodzą z dawnych kolekcji.

Najbardziej charakterystycznymi zabytkami tego okresu są popielnice z plastycznym wyobrażeniem elementów twarzy (nazywane twarzowymi). Mają one najczęściej plastycznie przedstawione uszy, w których tkwią brązowe kolczyki ze szklanymi lub bursztynowymi paciorkami, nos oraz oczy. Spotyka się też popielnice zdobione wyobrażeniami – napierśników, zapinek, szpil, oszczepów i tarczy. Na niektórych popielnicach przedstawione są stylizowane postacie ludzkie, sceny z polowania, wozy, konie w zaprzęgu – stanowiące cenne źródło informacji o życiu codziennym we wczesnej epoce żelaza. W Pracowni kultury pomorskiej znajdują się popielnice twarzowe pochodzące z wykopalisk prowadzonych na cmentarzyskach ciałopalnych między innymi w Poznaniu Golęcinie, Rzadkowie (powiat pilski), Czarnkowie (powiat czarnkowsko-trzcianecki), Jabłkowie (powiat wągrowiecki), Turostówku (powiat gnieźnieński), Sośnicy (powiat pleszewski), Wymysłowie (powiat gostyński), Bukowcu (powiat chodzieski), Chłapowie (powiat średzki), Ciążeniu (powiat słupecki), Sośnicy (powiat pleszewski).

Jednym z najcenniejszych zabytków ludności kultury pomorskiej są brązowe napierśniki. Stanowią duże ozdoby noszone na szyi i opadające na piersi, składające się z kilkunastu otwartych pierścieni osadzonych w ozdobnych ażurowych klamrach. Najlepiej zachowane napierśniki zostały znalezione w Mrowinie pod Poznaniem oraz w Podróżnie. Najczęściej liczyły one 16 – 17 pierścieni, bogato zdobionych ornamentem wieloelementowym : poprzecznymi, ukośnymi i pionowymi żłobkami, jodełkami, ornamentem kątów wsuwanych. Napierśnik z Mrowina ma na ostatnim, największym pierścieniu zawieszony brązowy, pusty w środku, bogato zdobiony wisiorek gruszkowaty. W zbiorach Pracowni kultury pomorskiej znajdują się liczne inne ozdoby noszone przez ówczesną ludność m.in. bogato zdobione bransolety wykonane z taśm brązowych, kolczyki, zawieszki, zapinki oraz szklane – najczęściej niebieskie, bursztynowe lub brązowe paciorki. Należą do nich także ozdobne zapinki wykonane z brązu i żelaza, np. zapinka typu „Certosa” z Niemierzyc w powiecie grodziskim, zapinka żelazna z Kunowa w powiecie gostyńskim, czy zapinka typu „kowalewickiego” o taśmowatym zdobionym kabłąku z miejscowości nieznanej z Wielkopolski. Odzież spinano również szpilami, które zarazem były efektownymi ozdobami. Najokazalsze szpile miały tarczkowate główki, wykładane cienkimi złotymi, bogato zdobionymi blaszkami. Pochodzą one z cmentarzysk odkrytych w Mrowinie i Będlewie w powiecie poznańskim, Kokorzynie w powiecie kościańskim oraz w Lednogórze w powiecie gnieźnieńskim. Do cennych zabytków należą pojedyncze znaleziska takie jak kubek brązowy z Parlina, powiat mogileński, wędzidło – elementy uprzęży końskiej z Wymysłowa oraz groty oszczepów.

Głównym zdaniem opiekuna Pracowni jest gromadzenie i skatalogowanie wszystkich zabytków, dbanie o ich konserwacji oraz opracowanie naukowe zbiorów. Sprawuje on również pieczę nad częścią wystawy stałej pt. Pradzieje Wielkopolski , prezentującej zabytki z okresu trwania kultury pomorskiej w Wielkopolsce