opiekun pracowni
Tomasz Skorupka
tomasz.skorupka@muzarp.poznan.pl
tel. 61 852 82 51, wewn. 144
 

ogólna charakterystyka zbiorów

Niezwykła i jednocześnie najbogatsza kolekcja zabytków znajdujących się w Muzeum Archeologicznym w Poznaniu pochodzi z okresu tzw. kultury łużyckiej trwającej na ziemiach polskich od XV do V wieku przed naszą erą. W tym czasie na terenie środkowej Europy upowszechnił się ciałopalny obrządek pogrzebowy, a wraz z nim zwyczaj wkładania do grobu dużej ilości naczyń glinianych o niezwykłej różnorodności form. Innym istotnym zjawiskiem tego okresu było coraz szersze stosowanie brązu do wyrobu m. in. ozdób, narzędzi i broni. Pod koniec trwania kultury łużyckiej część wyrobów brązowych ustępowała stopniowo przedmiotom żelaznym.

Gromadzone, inwentaryzowane i magazynowane przez dziesięciolecia przedmioty kultury łużyckiej trafiły do kolekcji muzealnej w wyniku przeprowadzonych badań wykopaliskowych, bądź też podarowali je Muzeum przypadkowi odkrywcy. Największa liczba zabytków pochodzi z setek przebadanych cmentarzysk ciałopalnych oraz w mniejszym stopniu z osad, grodzisk czy skarbów. Największych i najbardziej spektakularnych odkryć dokonano na cmentarzysku w Kowalewku w pow. obornickim, na którym zarejestrowano przeszło 500 grobów. Ciałopalnych, na cmentarzysku w Bruszczewie w pow. kościańskim i Czarnkowie w pow. czarnkowsko-trzcianeckim liczących blisko 300 pochówków, a także w Gorszewicach w pow. szamotulskim gdzie znaleziono liczne przedmioty importowane. Nie mniejszą wartość posiadają zabytki pochodzące z rozległej osady w Kotlinie w pow. jarocińskim, z grodzisk w Słupcy w pow. słupeckim i Smuszewie w pow. wągrowieckim oraz z Uścikowca w pow. obornickim, gdzie odkryto skarb kilkudziesięciu przedmiotów brązowych.

Liczone w dziesiątkach tysięcy naczynia gliniane pozyskane z tych i innych stanowisk, zdobione są często ornamentem rytym lub odciskanym, zdarzają się też naczynia malowane i inkrustowane. Oprócz naczyń znajdujących się w powszechnym użyciu, takich jak wazy, amfory, dzbany, misy, czerpaki, kubki czy czarki, w grobach składano także inne wyroby gliniane, które trafiły do naszego Muzeum. Należą do nich naczynia w kształcie buta czy rogu, tzw. dwojaki i trojaki, kadzielnice, naczynia piętrowe, figurki zoomorficzne i inne. Pośród przedmiotów glinianych znajdują się również liczne grzechotki o bardzo zróżnicowanym kształcie, od prostych form walcowatych po bardziej wyrafinowane przedstawienia ornitomorficzne.

Drugim co do liczebności zbiorem zabytków będących w posiadaniu Muzeum Archeologicznego w Poznaniu są przedmioty wykonane z metali, najczęściej z brązu, a w mniejszym stopniu z żelaza. Dominują w nim przede wszystkim ozdoby i części stroju, a najliczniejszą grupę stanowią szpile o często finezyjnych główkach, bransolety, naszyjniki, nagolenniki i zapinki.

W bogatej kolekcji różnorodnych narzędzi znajdują się siekierki, sierpy, noże, brzytwy oraz haczyki na ryby, zaś na kolekcję broni składa się zbiór kilkunastu mieczy oraz groty włóczni i strzał. Ponadto w zbiorach znajdują się naczynia brązowe oraz kilka bezcennych, niewielkich przedmiotów wykonanych ze złota, które w okresie trwania kultury łużyckiej sprowadzano z południa Europy.

Zasoby Magazynu kultury łużyckiej uzupełnia spora kolekcja przedmiotów wykonanych z kamienia, kości, poroża, szkła i bursztynu. Znajdują się pośród nich kamienne toporki, kościane i rogowe szydła, groty strzał oraz haczyki do wędek, szklane i bursztynowe paciorki.

Nie sposób wymienić i opisać wszystkich zabytków, które składają się dzisiaj na jedną z największych kolekcji kultury łużyckiej w Polsce. Należy jednak podkreślić, że większość z nich, ze względu na swą unikatowość, zajęła już na stałe poczytne miejsce w literaturze archeologicznej.